Karar vericilerin, ortalama yaşam süresi uzadıkça hasta odaklı yaklaşımlarını daha da arttırmalarında yarar olacaktır. Sadece hastalığı tedavi eden değil, hastalıkların tedavisinde kişilere sorumluluk veren yenilikçi müdahaleler planlamak, uygulamak ve bunu iş modellerine dönüştürmek hedeflenmelidir. Hedefler belirlenirken beraberinde finansal teşvikleri de gündeme getirmek şarttır. Kamu ve özel sağlık sigortacılığında bu konuda iyi uygulama örnekleri incelenmeli ve ülkemize uyan modeller geliştirilmelidir.
Hasta odaklı sistemler, sağlık hizmetlerinde her geçen gün daha fazla gerekli olmaya başladı. Bu nedenle, hasta ve hastalık yönetimini destekleyen yaklaşımlar tıp dünyasının da önemli bir iş başlığı oldu. Hasta odaklılığın özü, hastaların ihtiyaç ve tercihleriyle uyumlu kararların verilmesine yönelik süreçler oluşturmaya dayanır. Hasta, hekim, hasta yakınları arasında paydaşlık ilişkisine dayanan bir ortaklık kurmayı gerektirir. Paydaşlık, tıpkı çözüm ortaklığı gibi, süreci birlikte yönetmeye dayanır. Doğal olarak bu ilişki, aynı zamanda hastaların sağlıklarını yönetmeleri için özel eğitim ve destek verilmesini de içermektedir.
Genel anlamda kullanıcının daha güçlü hale geldiği bir dünyada yaşıyoruz. Sağlıkla ilgili işi yapan kişi ve kuruluşlar da geleneksel yöntemler yerine bir ekosistem mantığıyla yeni fırsatlar oluşturmaya yönelmektedir. Yeni fırsatlar açısından bakıldığında, hasta odaklılık değerlendirilmesi gereken bir yaklaşımdır. Hasta odaklılık; hizmet sunanların daha net hedefli bir bakışla kişiselleştirilmiş etkileşimlerinden, fiyatlandırmadaki şeffaflığa uzanan her boyuttaki süreci içermektedir. Sürecin her aşamasında yer alma kavramı aslında bu yaklaşımı özetlemektedir.
Öte yandan, tam bu noktada, İngilizcesi “Patient engagement” olan bir başka kavramdan söz etmek gerekiyor. 2000’li yıllara damgasını vuran bu kavram, bireye sağlığıyla ilgili sorumluluk verme olarak tanımlanır. Sorumluluk verme; sağlık hizmetlerinde hasta olmadan önce birey, hasta olduktan sonra ise hastalar için geçerlidir. Tanımın içine; sağlığı koruma ve geliştirme, klinik sonuçları iyileştirme, tedavi, hasta güvenliği, hastalık yükünün azalması gibi alt başlıklar girmektedir. Alt başlıkların tamamı birlikte düşünüldüğünde, toplumsal anlamda sağlık statüsünün yükselmesiyle sonuçlanabilecektir.
KULLANICI ODAKLI BAKIŞLA İŞ MODELİ
Bu bağlamda, hasta odaklılık ile yakın benzerlik içinde yeni bir kavramdan söz etmek doğru olacaktır; kullanıcı odaklı bakışla iş modeli. İş modelinin yenilikçi gerekleri de bulunmaktadır.
İş modeli ile ilgili “Circular Business Model Innovation in Consumer-Facing Corporations” adlı bir makale ile bu konudaki yol haritası tartışmaya açılıyor. Makale, Maastricht Üniversitesi Sürdürülebilirlik Enstitüsü’nden Nancy Bocken ile Jan Konietzko tarafından yazılmış. Makalenin adı, Tüketiciye Yönelik Şirketlerde Döngüsel İş Modeli İnovasyonu olarak tercüme edilebilir.
Aslında model, sürdürülebilir stratejilerle çalışabilmelerini sağlayan bir değişim sürecine odaklanmış. Belirsizlikleri azaltmak ve yeni ekosistemleri şekillendirmek olarak iki özel amaca yönelik hazırlanmış. Belirsizlikleri azaltma amacında; fizibilite, uygulanabilirlik ve sürdürülebilirlik hedeflenmiş. İşbirliği ve yeni denemeler yoluyla da ekosistemler hedeflenmiş.
Model oluşturulurken, öncelikle bu konuda oluşacak vizyon ile ortak bir başlangıç noktası geliştirilmesinin yararlı olacağı öngörülüyor. Pazar dinamikleri ve yeni iş fırsatlarının değerlendirilerek kaynakları harekete geçirme tavsiye ediliyor. Çevresel riskleri azaltmak için yapıların kendi kaynaklarını harekete geçirmeleri gerektiği vurgulanıyor. Son aşamada ise modelin uyarlandığı ve uygulandığı dönüşüm sürecinin başlamasından söz ediliyor.
HASTA ODAKLILIK İÇİN YAPILACAKLAR
Makalede ortaya konulan yenilikçi iş modeli hasta odaklılığa da uyarlanabilir. Kullanıcı kelimesi sağlık hizmetlerinde hasta olarak düşünüldüğünde, hasta odaklı yaklaşım için de benzer değerlendirmeler yapılabilir. Hasta odaklı sağlık hizmeti için yapılacakları bazı ana başlıklarda özetlemek mümkündür. Bunlar; eğitim, farkındalık, teşvik, güven gibi kelimelerle sıralanabilir. Genel anlamda bir anlayış değişikliğine yol açacak bu dönüşüm ile bir yandan değer temelli sağlık hizmetlerine geçilebilir. Diğer yandan da, hastaları bütünleşik sağlık hizmetine anlayışına taşımak mümkün olabilir. Böylelikle, sağlık kuruluşlarında risk yönetimi de kolaylaşabilecektir. Risk yönetimini kolaylaştırma bakışı, sadece sağlık hizmetlerine değil, sağlık sigortacılığına da olumlu katkılar sağlayabilecektir.
Hasta odaklılık için hastalara verilebilecek eğitimler yoluyla, etkili katılım sağlamalarına destek olacak bilgi ve beceriler kazandırabilir. Böylelikle, hasta katılımının getirebileceği yararlar ve tetikleyebileceği fırsatlara yönelik farkındalık arttırılabilir.
TÜİK’İN ÇALIŞMASI NE ANLATIYOR?
Bu arada, TÜİK tarafından yapılan bir çalışmayı özellikle hasta odaklılık ile yakın ilişkisi bağlamında hatırlatmak isterim. 2016-2018 yıllarını içeren bu çalışmada, doğuşta beklenen sağlıklı yaşam süresini erkeklerde 59,9 kadınlarda 56,8 yıl olarak duyuruldu. Aynı çalışmada; doğumda beklenen yaşam süresi erkeklerde 75,6 yıl, kadınlarda 81 yıl olarak belirtilmişti. Bir başka bakış açısıyla bu çalışma; erkeklerin yaşamlarının yaklaşık son 15,5, kadınların yaşamlarının ise yaklaşık son 24,2 yıllarının hastalıklarla geçebileceğini de göstermektedir.
Bu veriler, yaşamlarının son dönemlerinde erkeklerde en az 15, kadınlarda en az 24 yılları için, kendi sağlıklarını yönetmede ne kadar kritik bir role sahip olduklarını vurgulamanın önemini ortaya koymaktadır. Bu bilinçle hareket eden karar vericilerin, ortalama yaşam süresi uzadıkça hasta odaklı yaklaşımlarını daha da arttırmalarında yarar olacaktır. Sadece hastalığı tedavi eden değil, hastalıkların tedavisinde kişilere sorumluluk veren yenilikçi müdahaleler planlamak, uygulamak ve bunu iş modellerine dönüştürmek hedeflenmelidir. Hedefler belirlenirken beraberinde finansal teşvikleri de gündeme getirmek şarttır. Kamu ve özel sağlık sigortacılığında bu konuda iyi uygulama örnekleri incelenmeli ve ülkemize uyan modeller geliştirilmelidir. Yaşlanan nüfus ile artan sağlık hizmeti maliyetlerini iyi yönetebilme becerisi, bu tür yenilikçi bir iş modeli ile daha da arttırılabilecektir.