Bir yanda yenilikçilik, diğer yanda değer temelli yaklaşım, sağlıkta geleceğin farklılıklarının özünü oluşturacak gibi gözüküyor. Sadece dünyada değil, ülkemizde de yararlanılan politika laboratuvarları yöntemi bu tetikleyici görevini önemli ölçüde üstlenebilecek yapılar olarak ortaya çıkıyor. 4-5 yıl önce Sağlık Bakanlığı’nda bu konuda başlatılan çalışmaların devam etmesinin önemli bir tartışma platformu olması mümkündür.
Bu sözün orijinali, 1999 yılının son günü Time Dergisi’nin “Yüzyılın Kişisi” seçtiği Albert Einstein’a ait. Sözün aslı; “Delilik aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçları beklemektir”.
Einstein’ın başka benzer sözleri de var;
“Hayal gücü bilgiden daha önemlidir”,
“ Hayal gücü her şeydir. Sizi bekleyen güzelliklerin ön izlemesi gibidir”,
“Fırsat, zorlukların arasında yatar” gibi…
FARKLILIK OLUŞTURMAK
Bu hafta sizlerle, sağlık hizmetlerinde yeni şeyler yaparak farklılık oluşturmanın önemini paylaşmak istedim. Temeli, “yapılmayanı yapmak” ilkesine dayanıyor. Onun için de, önce hayal etmek gerek.
Sağlık alanında o kadar çok zorluk var ki, sadece tehditleri değil aslında beraberinde birçok fırsatı da getiriyor. Önemli olan, tıpkı Einstein’ın neredeyse yüzyıl önce söylediği gibi, zorlukların arasındaki bu fırsatları bulabilmek. Bilgiye dayalı yönetim geliştikçe, ekonomi içinde hizmet sektörü payı giderek artmaktadır. Ne yazık ki, sağlık sistemlerinin verimlilik sorunu da, buna paralel olarak aynı ortamlarda çok ciddi bir biçimde tartışılır hale gelmiştir.
Örneğin, ABD reel sektör büyümesinin araştırıldığı, 1990-2010 yıllarını kapsayan 20 yıllık bir çalışmada, tüm sektör ve parametrelerinde büyüme yaşanırken, sağlık sektörünün insan kaynağı verimliliğinde yüzde 4’lük bir gerileme olduğu yayımlanmıştır.
Bu bağlamda öne çıkan başlık; farklılıkları gerçekleştirebilmektir. İnovasyon, yani “yenilikçilik. Sigortacılığından endüstrisine, hizmet sunumundan mevzuatına kadar sağlığın her alanında bu yenilikçilik yaklaşımı tetikleyici bir güç olmaktadır. Tetikleyici güç, bir yandan endüstrinin yeni teknolojilerini, diğer yandan da kamunun sınırlılıklarını zorlamaktadır.
DEĞER TEMELLİ SAĞLIK
Sağlık yönetiminde de, aynı şeyi tekrarlayıp farklı sonuç beklememek her geçen gün daha da önem kazanmaktadır. Çünkü yeterince farklılık oluşturulamıyor ve ciddi sürdürülebilirlik sıkıntıları oluşmuş durumda. Bu bağlamda, 2000’li yıllarda gelişen ve uygulama örnekleri yaygınlaşan “Değer Temelli Sağlık” kavramının gündemdeki yerini tekrar vurgulamakta yarar var.
Avrupa Komisyonu 2019 yılında bir Uzmanlar Paneli Raporu yayınlamıştır. Defining Value in Value-Based Healthcare, Uzmanlar Paneli Raporu’nda “Değer Temelli Sağlık Nasıl Kullanılır” başlığı altında 7 ayrı alan sıralanmıştır:
- Kaynakların yeniden tahsisi,
- Sağlık hizmetlerinden yararlanmada yersiz varyasyon,
- Hasta hedeflerinde değişiklik,
- Kamu kaynaklarının kötüye kullanımıyla mücadele,
- Biyomedikal ve sağlık araştırmalarında kamu değerini arttırmak,
- Yüksek değerli (ancak maliyetli) alanlara erişim düzenlemeleri,
- Daha adil dağıtım ve kaynakların daha optimal kullanımı için teşvikler.
Bir yanda yenilikçilik, diğer yanda değer temelli yaklaşım, sağlıkta geleceğin farklılıklarının özünü oluşturacak gibi gözüküyor. Sadece dünyada değil, ülkemizde de yararlanılan politika laboratuvarları yöntemi bu tetikleyici görevini önemli ölçüde üstlenebilecek yapılar olarak ortaya çıkıyor. 4-5 yıl önce Sağlık Bakanlığı’nda bu konuda başlatılan çalışmaların devam etmesinin önemli bir tartışma platformu olması mümkündür. Böylelikle, dünya da tartışılan;
- Kaynak kullanımı politikalarının değerlendirilmesi,
- Karar verici ve yenilikçi yapılar arası güçlü işbirliğini modelleri kurulması,
- İlgili tüm paydaşlarla veri paylaşımı,
- Teknoloji politikalarına ilişkin düzenlemelerin ortak akılla oluşumu,
- Dolayısıyla da birlikte çalışabilirlik anlayışıyla yönetişim ekosistemi kurulması,
Böylelikle birlikte belirlenen stratejilerin ortak sağlık projelerine dönüşmesi; yeri geldiğinde kaldıraç yeri geldiğinde rehber yeri geldiğinde de tetikleyici uygulama modellerine dönüşebilir.
FARKLI SONUÇLARI BEKLEMEK
Farklı sonuçları beklemek için belki de bu kapsamda yaklaşıp, aşağıda sıralanan adımları atmaya başlama zamanını kaçırmamalıyız;
- Birey merkezli yaklaşımla, teknolojik destek süreci hızlandırabilir.
- Kullanıcısıyla birlikte ve kullanıcı için geliştirilen yenilikçi teknolojiler yaygınlaştırabilir.
- Hasta yolculuğu kavramın içi somut adımlarla çeşitlendirilebilir ve birbiriyle entegre edilebilir.
- Sürekli eğitim politikalarıyla ilgili tüm paydaşların bilgi ve deneyimi arttırılabilir.
- Sağlık okuryazarlığı klasik kapsamının da dışına taşarak ortak faydanın kaldıracı olabilir.
- Şeffaf veri paylaşımı, ilgililerine yönelik sağlanabilir.
Görüldüğü gibi, aynı şeyleri tekrarlamaktan kurtulmuş, yapılmayanları yapma yoluna girmiş ve sektördeki insan kaynağı verimsizliğini de çözülmüş olur, ne dersiniz?